Dankzij onderzoek Connie Rees, die cum laude promoveerde

Adenomyose, een veelvoorkomende aandoening aan de baarmoeder, wordt vaak pas heel laat vastgesteld. Het ‘zusje van endometriose’ zit verstopt in de spier van de baarmoeder, zodat het flinke pijn kan geven, met name tijdens de menstruatie. Connie Rees, die dinsdag 2 april (gisteren) cum laude promoveerde op dit onderzoek, ontdekte dat deze vrouwenziekte ook een verminderde kans op vruchtbaarheid geeft. Daar kwam nog bij dat vrouwen met adenomyose die zwanger worden, een veel grotere kans hebben op complicaties tijdens de bevalling en zwangerschap. Mede om deze belangrijke redenen is het op tijd vaststellen van groot belang. Dat is dankzij Rees’ onderzoek sterk verbeterd.

Vermoedelijk 10 tot 30 procent van de vrouwelijke wereldbevolking heeft adenomyose. Deze goedaardige aandoening komt in veel gevallen samen voor met het beter bekende endometriose. Adenomyose kent een ziektebeeld dat wordt veroorzaakt door ingroei van baarmoederslijmvliesachtig weefsel in de wand van de baarmoeder. Het werd vaak gemist bij diagnoses omdat er weinig eenduidige criteria bestonden om het vast te stellen. “Vroeger werd het alleen geconstateerd bij vrouwen van wie de baarmoeder verwijderd werd”, legt Rees uit. “Daarom was lang de gedachte dat het alleen bij oudere vrouwen voorkwam. Maar dat blijkt anders te zijn.”

Adenomyose gaat gepaard met grotere kans op onvruchtbaarheid. “Het wordt vaak erger, je adviseert vrouwen met een kinderwens daarom om niet te lang te wachten met het proberen om in verwachting te raken. Waarschijnlijk is het: hoe erger je klachten, hoe groter de kans op problemen. Maar er bestaat nog veel onzekerheid over wat het daadwerkelijke effect is. En vrouwen die wel zwanger worden, hebben mogelijk ook meer kans op complicaties. Voorbeelden daarvan zijn langere bevallingen door minder goede weeën, een grotere kans op een keizersnede, bloeddrukproblemen tijdens de zwangerschap en kindjes die in de buik minder goed groeien. Kort samengevat: vanuit dokterskant kun je beter anticiperen, bijvoorbeeld met extra groei-echo’s. Vanuit patiëntkant ben jij op de hoogte van de risico’s.”

Hormonale behandeling

Bij adenomyose kun je soms – en dat is niet makkelijk – kleine stukjes verwijderen in de hoop dat de klachten en pijn minder worden. Als dat niet mogelijk is, dan kun je alleen voorkomen dat de klachten erger worden door het geven van een hormonale behandeling (zoals een hormoonspiraal of continu de pil gebruiken) om menstruatie te voorkomen. Daarmee kan je zonder veel bijwerkingen wat er zit minder actief maken, en is de baarmoeder dus rustiger.

Rees: “Adenomyose is meestal niet helemaal weg te opereren, omdat het dan veel beschadiging zou geven aan de baarmoeder. Als hormonen onvoldoende werken of de patiënt dit niet meer wenst, zou je kunnen overwegen om de baarmoeder te verwijderen. Maar jonge vrouwen hebben vaak een kinderwens en dan is het dus geen optie. We adviseren het óók niet aan jonge vrouwen zonder kinderwens, want die wens kan altijd nog komen.” Na de overgang verdwijnen de klachten over het algemeen.

Rees voerde het onderzoek uit bij het Expertisecentrum Endometriose van het Catharina Ziekenhuis. Dat is op het gebied van adenomyose-/endometriosezorg verwijscentrum voor onder meer het Amphia Ziekenhuis (Breda, Oosterhout, Etten-Leur), St. Jans Gasthuis (Weert), Elkerliek (Helmond), Anna Ziekenhuis (Geldrop) en Bernhoven (Uden). Het heeft een topklinische erkenning gekregen in september 2020.

Uit recent onderzoek blijkt adenomyose veel vaker voor te komen dan gedacht, maar dat het vaak als diagnose wordt gemist. Endometriose is best heel betrouwbaar met echoscopie of een kijkoperatie vast te stellen. Maar dat geldt niet voor adenomyose, dat verstopt zit in de wand van de baarmoeder. Het maken van een MRI (of een gespecialiseerde echoscopie) is daarom nodig om de diagnose te stellen. 

Baanbrekend werk gedaan

Langzaam maar zeker dringt zich de vraag op of adenomyose voor de vrouw niet meer gevolgen heeft als endometriose. Bij endometriose staan onvruchtbaarheid en pijn op de voorgrond. Bij adenomyose kan er daarbij ook nog sprake zijn van hevige menstruatiepijn, afwijkend bloedverlies en zwangerschaps-/bevallingsproblemen. Tevens hebben beide aandoeningen een relatie met het krijgen van kanker aan de vrouwelijke geslachtsorganen.

Het vaststellen van de ziekte is door de resultaten uit Rees’ onderzoek sterk verbeterd. Naast advies over punten waar bij beoordeling van een MRI specifiek op gelet moet worden, heeft ze ook baanbrekend werk gedaan met een nieuwe echoscopische methode om bewegelijkheid van de baarmoeder vast te stellen. De normale baarmoeder laat tijdens de maand verschillende soorten bewegingen zien. Een vrouw merkt hier niets van, ook niet dat de bewegingen elke periode van de cyclus anders zijn.  

Deze bewegingen heeft Connie bekeken en vergeleken met bewegingen van baarmoeders met de ziekte adenomyose. De verschillen met normale baarmoeders zijn duidelijk en kunnen zeker helpen om de diagnose te stellen. Verder blijkt dat tijdens de reageerbuisbehandeling (IVF) kan worden bekeken of de baarmoeder wel positief op een terug te plaatsen embryo zal reageren. Een normale baarmoeder is veel gastvrijer voor het laten innestelen van een embryo dan een zieke baarmoeder (adenomyose). In de twee weken na de eisprong is de baarmoeder heel rustig om eventueel een eitje de kans te geven na bevruchting te wortelen en door te groeien. Rees: “Wat zou het mooi zijn wanneer je door onderzoek van de bewegingen van de baarmoeder normaal en abnormaal kunt onderscheiden, en behandeling hierdoor veel gerichter kunt instellen. Bijvoorbeeld niet onnodig een embryo terugplaatsen in een baarmoeder die daar niet helemaal rijp voor is.” 

Op grond van uitgebreide internationale samenwerking heeft Rees zoveel gegevens bij elkaar gekregen dat ze de computer heel betrouwbaar kan laten berekenen wat de kans op zwangerschap is als het embryo wordt teruggeplaatst in deze vrouwen. Hiermee kun je besluiten om terug te plaatsen, of een beter moment af te wachten. 

Past bij haar leven als wereldburger

Haar onderzoek in de zogeheten WAVES-studie deed Rees samen met de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e). Ze won daar in december 2020 al de Young Endoscopist Award voor. Rees doet bijzondere dingen, zo ook nu. Ze is aan twee verschillende universiteiten gepromoveerd, in twee verschillende landen: de universiteit van Gent en de TU/e. “Maar dat betekende geen dubbel werk hoor”, zegt ze lachend. Het past ook wel bij haar leven als wereldburger: geboren in Tokyo, opgegroeid in onder meer Moskou, kind van een Britse vader en een Nederlandse moeder, winnaar van prijzen op congressen in onder meer de Verenigde Staten, Schotland en Italië voor projecten behorend bij haar promotieonderzoek.

Ze merkte tijdens die congressen dat haar onderzoek goed past bij de tijdsgeest. “Er was heel lang weinig aandacht voor adenomyose, nu zie je dat veranderen. Het lijkt op het begin van iets van wat heel groot gaat worden. Het contrast tussen vroeger en nu is er waarschijnlijk omdat er in het verleden anders naar gekeken werd. Goedaardige klachten, het hoort erbij, het is niet zo belangrijk – dat was zo’n beetje de houding. Bovendien: niet dat het genetisch bepaald is, maar in sommige families komt het vaker voor. En daarom werd het door die vrouwen ook als normaal gezien. Nu wordt het veel serieuzer genomen, berichten de media er ook steeds meer over en hopen we dat vrouwen er ook sneller over beginnen als ze klachten hebben.”

De 30-jarige Rees is momenteel AIOS (arts in opleiding tot specialist) in het Ziekenhuis Oost-Limburg in het Belgische Genk. “Ik wist al vanaf mijn elfde of twaalfde dat ik arts wilde worden en gedurende mijn studie ontstond mijn voorkeur voor gynaecologie.” Na haar promotie gaat ze verder met onderzoek naar adenomyose.

Bron: www.catharinaziekenhuis.nl

Datum: 3 april 2024